#FEMALEFORWARDINTERNATIONAL
Upoznajte Vukosavu Crnjanski iz Srbije
Srbija je zemlja koja je prošla kroz mnogo toga, kao što su i neumorni aktivisti ove zemlje. Uprkos svemu, godine sporog građenja zdravijeg dijaloga o politici, nezavisnom novinarstvu i ljudskim pravima nisu ostavile traga na motivaciji Vukosave Crnjanski.
Ona je više od 20 godina važna ličnost na srpskoj aktivističkoj sceni i osnivač i direktor Centra za istraživanje, transparentnost i odgovornost CRTA (Centar za istraživanje, transparentnost i odgovornost), nezavisne nevladine organizacije posvećene razvoju demokratske kulture i građanskog aktivizma. Vukosavin rad je međunarodno priznat: dobitnica je nagrade za demokratiju V. Ejverel Hariman kao priznanje za njenu inovativnost, posvećenost i njen doprinos. 2018. godine Vukosava i njen tim CRTE dobili su nagradu OEBS-a za odbranu demokratije (Democracy Defender Award). Skoro dve decenije, Vukosava radi kao trener, pomažući članovima drugih organizacija, medijima i političkim strankama da razviju svoje političke veštine, strategije i organizacije.
Sve je počelo krajem 90-tih, kada je bila aktivni učesnik omladinske grupe Građanskog saveza Srbije. Osnovan 1992. godine, Građanski savez Srbije je kasnije te decenije postao jedina politička organizacija u zemlji koju vodi žena – Vesna Pešić.
“Bili smo zaljubljeni u promovisanje građanskih prava i razvoj demokratskih vrednosti”, priseća se Vukosava. Ona opisuje Građanski savez Srbije kao “NVO među strankama” – oni su se bavili antiratnom retorikom, promovisali demokratiju i borili se protiv autoritarne politike Slobodana Miloševića (1941-2006, predsednik Jugoslavije između 1992-2000).
Početkom 2000-ih shvatila je da bi mogla biti efikasnija u radu izvan tradicionalne politike. To je dovelo do osnivanja Liberalne mreže (Linet), nevladine organizacije fokusirane na slobodu medija, sprečavanje govora mržnje, ukazivanje na slučajeve sukoba interesa, uvođenje ideje o orgraničavanju obaveznog vojnog roka i angažovanje studenata na fakultetima i univerzitetima, koje ona opisuje kao “ostrva slobode” tokom Miloševićeve ere. 2008. godine, inspirisan modelima provere činjenica koji su se koristili tokom predsedničke kampanje Džona Mekejna i Baraka Obame, tim je predstavio svoju platformu “Istinomer” i sa svoje strane počeo da sprovodi proveru činjenica o izborima u Srbiji.
2010. godine je takođe učestvovala u osnivanju Otvorenog parlamenta, nove inicijative za transparentnu politiku, fokusiranu na stvaranje sprege između građana i njihovih predstavnika.
Vrhunac njenog rada i ovih ideja bila je transformacija Lineta u Centar za istraživanje, transparentnost i odgovornost (CRTA) 2010. godine. Njegova skraćenica CRTA izgovara se gotovo kao reč “čerta” – srpski idiom koji znači “prihvatiti izazov” ili “sažeti”. Trenutno više od 50 ljudi radi ili sarađuje sa ovom organizacijom, a veliki broj njih su žene. Vukosava kaže da, iako se ne bave isključivo ženskim pravima, ona CRTU vidi kao “žensku organizaciju”.
Vukosava ne ulepšava ništa i otvoreno i direktno govori o političkoj klimi u Srbiji. “Doživljavamo neuspehe. Nemamo iskustvo života u funkcionalnoj demokratiji”, kaže ona. “Da ste me pitali o stanju političke transparentnosti u Srbiji početkom 2010-ih, rekla bih da smo položili ispit iz stvaranja osnovne platforme za slobodne i poštene izbore. Danas imamo ozbiljnih problema. “Nakon poslednjih parlamentarnih izbora u junu 2020. godine, na kojima su predsednik Aleksandar Vučić i koalicija oko SNS pobedili sa 60,65%, Vukosava smatra da je ovo još jedan veliki korak unazad jer u Srbiji sada vlada gotovo jednopartijski sistem.
Kao žena u Srbiji koja se suprotstavlja regresivnoj retorici političara, Vukosava kaže da vidi više strukturni problem. “U trenutnoj političkoj klimi, žena na vlasti se ne bavi ženskim pitanjima, a LGBT političarka se ne bavi LGBT temama” kaže ona, aludirajući na otvoreno homoseksualnu, ali ambivalentno prihvaćenu premijerku Anu Brnabić, koja je deo političkog status kvoa. “U svemu ovome postoje i pozitivni koraci, ali spolja postoji utisak da je sve u redu, dok je posmatrano iznutra zapravo u pitanju samo zamazivanje očiju. To je, na kraju krajeva, sistem od kog profitiraju muškarci.”
MeToo doba se odrazilo i na Srbiju, ali prema Vukosavi: “Mi nemamo jake institucije koje bi podržale ove priče i donele velike rezultate.”
Na kraju dana, šta je drži motivisanom? „Nemam pravo da odustanem, toliko sam uložila u osnaživanje građana.“
Da li bi bilo ispravno pretpostaviti da sada ima mnogo više posla nego kada je počela? “Da”, kaže ona sa ironičnim osmehom, “nažalost”.
Pratite još priča o osnaživanju žena sa #FemaleForwardInternational i u našem posebnom Fokusu na veb stranici.